Wakacje

Chojnice

13 maja 2012r.

CHOJNICE- w herbie maja glowe tura, Le­genda wiąże ten herb z dzie­jami staropomorskiej osady i jej pogańskiej gontyny: gdy mieszkańcy przyjęli chrześci­jaństwo, zabili świętego byka (ale nie tura!) i jego ozdo­bioną kwiatami głowę za­tknęli na wrotach świątyni. Z tego wszystkiego pewna jest jedynie genealogia Choj­nic. Już w XIII stuleciu istnia­ła tu samorządowa gmina miejska na prawie lubeckim, prawdopodobnie z nadania Mściwoja II (patrz KSIĄŻĘ­TA), który to przywilej jedy­nie potwierdził zakon krzy­żacki w roku 1346. Czynni­kiem wczesnego rozwoju miasta były przecinające się tu szlaki handlowe. Swój zło­ty wiek przeżywająChojnice dopiero pod panowaniem Rzeczypospolitej, po roku 1466. Rozwija się handel i rzemiosło. Reformacja dodat­kowo nasyca miasto elemen­tem niemieckim osiadłym już za panowania Krzyżaków. Reprezentuje go najbogatsze mieszczaństwo i grupa rzą­dząca. Pospólstwo i biedota w całości pozostawały pol­skie. Spisy podatkowe z po­łowy XVII wieku przechowu­ją charakterystyczne kaszub­skie nazwiska i dane: „Adam Kurek knap" (tkacz), „Jan Stołk tkacz", „Michał Dalga gbur", „Mieczniczka Wdowa albo Nędza". Wojny szwedz­kie -zadają cios prospericie Chojnic, przynoszą zniszcze­nia i zarazę. Pod pruskim zaborem miasto nie miało większych perspektyw rozwo­jowych. Zwłaszcza pierwsza 62 połowa XIX stulecia to o- kres stagnacji. Ożywienie na­stępuje dopiero w latach sie­demdziesiątych wraz z budo­wą węzła kolejowego. Mimo systematycznego niemczenia miasta, jego warstw najzamożniejszych zwłaszcza, historia Chojnic w ciągu stuleci nie przestaje za­pisywać kart oporu i walki o polskość. Piękny rozdział ma w nich uczelnia chojnicka, dawne kolegium jezuickie, a w czasach zaboru słynne gimnazjum. Już w roku 1831 jego uczniowie, członkowie tajnej organizacji „Polonia", biorą udział w powstaniu. Również rewolucja 1846 roku głośnym echem odbiła się w chojnickim. Historia przeka­zuje nazwisko Ogorskiego, re­wolucjonisty z Ogorzelin, miejscowości, gdzie wykony­wano siodła dla kawalerii powstańczej. Szedł w powie­cie werbunek myśliwych z Borów Tucholskich do akcji. Jak dalece niebezpieczne by­ło owo rewolucyjne wrzenie dla zaborcy, świadczy fakt powołania przez Niemców w Chojnicach specjalnego ty­godnika wskazującego na ko­nieczność rewolucji burżua- zyjnej, oczywiście pod nie­miecką egidą, i „uregulowa­nia sprawy polskiej" przez udzielenie Polakom pewnych autonomicznych swobód. Wprowadzono również, na pewien czas, naukę języka polskiego w niższych klasach chojnickiego gimnazjum. Szczególną aktywność wyka­zuje miasto w okresie pow­stania styczniowego. Prowa­dzi się w powiecie systema­tyczne zbiórki pieniężne i werbunek ochotników do walki w Królestwie. Z ma­jątku Pawłowskiego w Zale­siu szła gromadzona tam broń. I tu znowu wielką rolę odegrała młodzież gimnazjum (patrz FILOMACI). W roku 1871, po wojnie prusko-fran- cuskiej, wraz z rozpoczęciem „Kulturkampfu" władze lik­widują nauczanie języka, pol­skiego w gimnazjum. Mimo to na wsi okolicznej następu­je ciekawe zjawisko poloni- zacji osadników niemiec­kich — na przykład w oko­licy Karsina (patrz pod K). Gimnazjum chojnickie nadal jest kuźnią myśli patriotycz­nej. Jego nauczyciele zapisu­ją się w dorobku nauki: Le­on Biskupski, autor słowni­ka porównawczego kaszub- sko-polskiego, Stanisław Węc- lewski, historyk literatury, znawca renesansu polskiego. W latach 1906—1907 choj­nickie bierze powszechny u- dział w strajku dzieci szkol­nych. W dobie wykluwania się niepodległości, w 1918 ro­ku, powstaje w Chojnicach Powiatowa Rada Ludowa przeciwstawiająca się napo­rowi niemieckiemu w okresie dwuwładzy. Trzyosobowa de­legacja miasta udaje się do przedstawicielstwa polskiego w Berlinie z protestem prze­ciw odłączeniu od Polski czę­ści powiatów bytowskiego i lęborskiego zamieszkałych przez Kaszubów. Jednocześ­nie w Borach Tucholskich trwa akcja partyzancka prze- 63 ciw Grenzschutzowi — „stra­ży granicznej". W Chojni­cach postępuje polityczne i społeczne organizowanie się społeczeństwa polskiego. Po­wstaje Towarzystwo Ludowe, wznawia działalność „Gazeta Chojnicka", wychodząca ja­kiś czas po roku 1912. Istnie­jące od tamtych lat bibliote­ki Towarzystwa Czytelni Lu­dowych przygotowały grunt dla nowej ery życia narodo­wego miasta. 31 stycznia 1920 roku na­stępuje wkroczenie pułku wielkopolskiego do Chojnic. Symbolem uczuć mieszkań­ców stało się zrzucenie kaj­dan przez chojniczankę Bro­nisławę Stammową przed wojskiem polskim — za czyn ten hitlerowcy rozstrzelali ją w 1939 roku. W dwudziestoleciu między­wojennym miasto, podówczas kresowe, nie ma większych perspektyw rozwoju. Przede wszystkim brak mu* poważ­niejszego przemysłu. Do za­kładów większych zaliczało się fabrykę sieci zatrudniają­cą trzydzieści osób. Po dru­giej wojnie światowej Chojnice do roku 1962 podwajają liczbę mieszkańców z roku 1939. Następuje rozwój prze­mysłu, przede wszystkim spo­żywczego: powstają zakłady mięsne, rybne, zbożowo-mły­narskie. Chojnicka Wytwór­nia Sprzętu Sportowego za­spokaja potrzeby turystyki wodnej, jest również poważ­nym eksporterem. W mieście istnieje też wytwórnia mebli, garbarnie i zakłady produku­jące wyroby z juty.Znane są ambicje i pręż­ność kulturalna działaczy Chojnic. Już w 1945 roku za­służony w tej dziedzinie le­karz, dr Jan Łukowicz (patrz LEKARZE KASZUBSCY) re­aktywuje Towarzystwo Miło­śników Chojnic, działające przed wojną. Julian Rydz- kowski (patrz pod R) inicjuje powstanie Powiatowego O- środka Krzewienia Kultury. Z nazwiskiem tego wybitne­go społecznika wiąże się stworzenie Muzeum Ziemi Chojnickiej. Powiatowe Ar­chiwum Państwowe gromadzi materiały źródłowe do dzie­jów miasta. Dziś działa w Chojnicach Towarzystwo Kul­turalne, ukazują się systema­tycznie „Zeszyty Chojnickie". Aktywnie pracuje tutejszy oddział Zrzeszenia Kaszubsko- -Pomorskiego (patrz pod Z). Przeszłość czeka w Człuchowskiej Bramie... nego gimnazjum, dziś ceum Ogólnokształcącego ij Filomatów Chojnickich.